وبینار پیشگیری از پوکی استخوان

نشست «پیشگیری از پوکی استخوان» به دبیری محمد جواد منصورزاده، با همکاری مرکز تحقیقات استئوپروز پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی تهران، انجمن علمی ارتقای کتابخانه های عمومی ایران و نهاد کتابخانه های عمومی کشور ۸ آبان ماه برگزار شد.

مهناز سنجری، دانشیار مرکز تحقیقات استئوپروز در ابتدای نشست به تعریف پوکی استخوان پرداخت و گفت: استئوپروز یا پوکی استخوان اشاره به وضعیتی دارد که در آن استخوان ها نازک می شود و با کاهش تراکم و کیفیت، استحکام خود را از دست می دهد.

وی با اشاره به لزوم پیشگیری از پوکی استخوان گفت: شکستگی زندگی ما را تحت تأثیر قرار می دهد و به همین دلیل حائز اهمیت است که از پوکی استخوان پیشگیری کنیم. آمارهای جهانی نشان می دهد از هر سه زن، یک نفر و از هر ۵ مرد، ۱ نفر دچار شکستگی ناشی از پوکی استخوان می شود. پوکی استخوان بیماری خاموشی است و علائمی ندارد و به همین دلیل معمولا دیر تشخیص داده می شود. شکستگی ناشی از پوکی استخوان، افراد را وابسته کرده و کیفیت زندگی آن ها را تحت تأثیر قرار می دهد. شکستگی مهره ها، شایع ترین و شکستگی های لگن بدخیم ترین نوع شکستگی های استئوپروتیک است.

سنجری ادامه داد: از بدو تولد تا ۳۰ سالگی استخوان ها در اثر تغدیه و فعالیت فیزیکی ساخته می شود. در سن ۳۰ تا ۴۰ سالگی ما به حداکثر میزان توده استخوانی می رسیم و بعد از ۴۰ سالگی توده استخوانی به تدریج کاهش می یابد.

دانشیار مرکز تحقیقات استئوپروز، رژیم غذایی سالم، فعالیت فیزیکی، آگاهی از عوامل خطر، تعدیل عوامل خطر قابل اصلاح، مراجعه به پزشک و تشخیص زودرس و پایبندی به درمان را از عواملی دانست که خطر پوکی استخوان و عوارض آن را کاهش می دهد.

وی با معرفی وبسایت «استخوان های بهتری بسازیم»، از علاقه مندان دعوت کرد برای شناخت مواد غذایی حاوی کلسیم و محاسبه میزان مصرف کلسیم به بخش مربوط به تغذیه این وبسایت مراجعه کنند. سنجری گفت: ترجیح این است که کلسیم و ویتامین دی به جای مصرف مکمل، از غذای روزانه به دست آید؛ مصرف مکمل ها  تنها در شرایط خاص و بیماری سفارش می شود. مطالعات نشان می دهد مصرف کلسیم یا ویتامین دی به تنهایی موثر نیست و باید با یکدیگر مصرف شود.

سنجری با اشاره به میزان مصرف روزانه کلسیم و ویتامین دی، گفت: حداکثر نیاز مربوط به سن ۹ تا ۱۸ سالگی است؛ چراکه در سن بلوغ، رشد سیستم عضلانی و اسکلتی اتفاق می افتد و بنابراین بیشترین میزان کلیسیم، یعنی ۱۳۰۰ میلی گرم در روز مورد نیاز است. تا ۵۰ سالگی روزانه تقریبا ۱۰۰۰ میلی گرم کلسیم مورد نیاز است. از ۵۰ تا ۷۰ سالگی خانم ها باید روزانه ۱۲۰۰ و آقایان ۱۰۰۰ میلی گرم کلسیم مصرف کنند. بعد از ۷۰ سالگی نیز هر دو جنس باید روزانه ۱۲۰۰ میلی گرم کلسیم دریافت کنند.

وی تصریح کرد: ویتامین دی، یار کلسیم است و کلسیم بدون ویتامین دی قادر به باز کردن راه خود به سمت استخوان ها نیست. منابع غذایی مانند ماهی های پرچرب از قبیل سالمون، سادرین، تخم مرغ آب پز حاوی ویتامین دی است. در افراد زیر ۷۱ سال ۶۰۰ واحد و در افراد بالای ۷۱ سال ۸۰۰ واحد ویتامین دی به طور روزانه مورد نیاز است. این ویتامین محلول در چربی است و در صورت استفاده بی رویه مانع مسمومیت می شود؛ چراکه در بدن تجمع شده و به راحتی دفع نمی شود.  باید بدانید که تماس با نور خورشید منبع تأمین ۷۰ تا ۸۰ درصد ویتامین دی مورد نیاز بدن است؛ زمان مناسب برای دریافت نور خورشید قبل از ۱۰ صبح و بعد از ۲ بعد از ظهر بوده و ۱۰ الی ۳۰ دقیقه برای دریافت نور کافی است؛ نواحی مورد نظر برای دریافت نور خورشید نباید آغشته به کرم ضد آفتاب باشد؛ چراکه ضد آفتاب مانع جذب نور خورشید می شود. همچنین آفتاب از پشت شیشه نیز می تواند موثر باشد اما دراین صورت مدت زمان قرار گرفتن در معرض نور باید بیشتر شود.

دانشیار مرکز تحقیقات استئوپروز با اشاره به نقش پروتئین در استحکام استخوان و عملکرد عضلات، گفت: با افزایش سن باید میزان مصرف پروتئین افزایش یابد. علاوه بر این منیزیم و روی هم در ساخت استخوان موثر است. همچنین مصرف میزان متوسط از ویتامین های A و K، موجب پیشگیری از شکستگی می شود اما مصرف بالای این ویتامین ها می تواند اثر مخربی بر روی استخوان ها داشته باشد.

وی با اشاره به انواع فعالیت های فیزیکی، گفت: ورزش های هوازی همراه با تحمل وزن و ورزش های تقویتی- مقاومتی مستقیما بر دانسیته(تراکم) استخوانی اثرگذار است. همچنین فعالیت هایی مثل حمل کیسه های خرید، یوگا، پیلاتس، تای چی، وزنه برداری، ورزش های مقاومتی، حرکت پلانک و باغبانی باعث سلامت و استحکام عضلات و استخوان ها می شود. ورزش های وزنه برداری، ایروبیک و تنیس، بیشتر از سایر ورزش ها بر عضله، استخوان و تعادل اثرگذار است.

سنجری سقوط و زمین خوردن را باعث ایجاد ترس در فرد سالمند دانست و گفت: پس از یکبار زمین خوردن، ترس از زمین خوردن باعث می شود فرد حرکت نکند. استفاده از ترمز فرش، به حداقل رساندن بی نظمی و به هم ریختگی در خانه، برداشتن سیم ها و اتصلات سست شده، عدم استفاده از قالیچه های لغزنده، نصب میله های کمکی در حمام، سالن و پله ها، روشن نگاه داشتن راهروها، پله ها و ورودی ها و تشویق بیمار به استفاده از کفش های پاشنه کوتاه و محکم، برخی از ملاحظات پیشگیری از سقوط محسوب می شود.

وی با اشاره به توصیه های طب سنتی در خصوص لبنیات، گفت: بر اساس توصیه های طب سنتی استفاده از شیر و لبنیات ضرر دارد؛ این فرضیه درست نیست و ما نباید بر اساس مراجعه به عطاری یا شبکه های اجتماعی تصمیم بگیریم. باید به صدای بدن خود گوش بدهیم؛ مثلا افرادی که تحمل لاکتوز ندارند، شب ها شیر را راحت تر تحمل می کنند. همچنین این یک تصور غلط رایج است که مصرف زیاد کلسیم می تواند خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش دهد. غذاهای غنی از کلسیم در رژیم غذایی مانند شیر، ماست، پنیر، شیر غنی شده، لوبیا سفید، بادام و دانه چیا در واقع خطر ابتلا به سنگ کلیه را کاهش می دهد. مصرف میوه و سبزیجات باعث افزایش ph ادرار می شود و احتمال تشکیل سنگ را کاهش می دهد. بر خلاف آنچه در طب سنتی آمده است، غذاهای لبنی تأثیری خنثی تا مفید بر التهاب دارد.

دانشیار مرکز تحقیقات استئوپروز تصریح کرد: استفاده از سیگار، الکل، قلیان و کافئین بیش از ۲ وعده در روز، بر روند جذب کلسیم تأثیر منفی دارد. لازم است  نسبت به عوامل خطر فردی نیز شامل کاهش قد، سابقه ژنتیکی، مصرف دارو، بیماری های زمینه ای یا یائستگی زودرس آگاه باشیم.